Atopowe zapalenie skóry (AZS)

Atopowe zapalenie skóry (AZS)

Czym jest AZS?
Atopowe zapalenie skóry to przewlekła, nawrotowa choroba zapalna skóry. Najczęściej zaczyna się w dzieciństwie, ale może utrzymywać się lub nawracać w wieku dorosłym. Choroba wiąże się z nadmierną reaktywnością układu odpornościowego i uszkodzoną barierą naskórka.

AZS dotyczy około 10 - 20% dzieci oraz 2 - 5 % dorosłych; początek choroby z reguły ma miejsce w okresie wczesnego dzieciństwa (zwykle > 3 m-ca życia) i ustępuje u około 40 - 80% przed 5 rokiem życia, natomiast przed 15 r.ż. u około 60 - 90% dzieci. U 20% pacjentów objawy utrzymują się do wieku dorosłego, a u jednego na czterech dorosłych pacjentów z AZS choroba rozwija się po 18 roku życia. 

Przyczyny (etiologia):

• predyspozycje genetyczne (np. mutacje w genie filagryny),
• nadmierna reakcja układu odpornościowego (szczególnie szlaki Th2: IL-4, IL-13, IL-31),
• czynniki środowiskowe (alergeny, kurz, detergenty, stres).

Objawy atopowego zapalenia skóry (AZS) wg kryteriów Hanifina i Rajki

🔹 Kryteria główne (musi być spełnione ≥3 z 4):

1. Świąd skóry – uporczywy, nasilający się w nocy, utrudniający sen.
2. Typowy obraz zmian i ich lokalizacja:
   
   • u niemowląt – policzki, owłosiona skóra głowy, wyprostne powierzchnie kończyn,
   • u dzieci i dorosłych – zgięcia łokciowe, podkolanowe, szyja, twarz, okolice dłoni.
3. Przewlekły, nawrotowy przebieg – okresy remisji i zaostrzeń.
4. Wywiad atopowy – u pacjenta lub rodziny (np. astma, katar sienny, AZS).

🔹 Kryteria mniejsze (pomocnicze, jest ich ponad 20 – ≥3 wspierają rozpoznanie):

Objawy skórne:

• suchość skóry,
• rybia łuska,
• natychmiastowe odczyny skórne (dodatnie testy alergiczne),
• skłonność do zakażeń skóry (np. gronkowiec, wirus opryszczki),
• wyprysk dłoni i stóp,
• zapalenie czerwieni wargowej, pęknięcia wokół ust,
• fałd Dennie-Morgana (dodatkowy fałd pod dolną powieką),
• zmiany wokół oczu: zacienienia pod oczami, świąd i przewlekłe zapalenie spojówek,
• zapalenie powiek, zaćma (zwłaszcza w młodym wieku),
• rogowacenie mieszkowe, łupież biały (pityriasis alba).

Objawy ogólne i dodatkowe:

• nietolerancja wełny i drażniących tkanin,
• zaostrzenia po stresie,
• świąd po spoceniu,
• nietolerancja niektórych pokarmów,
• dodatni wywiad rodzinny w kierunku atopii.

Metody leczenia:

• pielęgnacja emolientami (codziennie kilkukrotnie),
• leczenie miejscowe: maści steroidowe, inhibitory kalcyneuryny,
• fototerapia,
• leczenie ogólne w cięższych przypadkach (np. cyklosporyna A, dupilumab, tralokinumab, lebrikizumab, baricytynib, upadacytynib).

Najnowocześniejsze metody terapeutyczne w ramach Programu NFZ Leczenia Chorych z Atopowym Zapaleniem Skóry: 

Inhibitory kinazy Janusowej (JAK inhibitory):

• Upadacytynib
• Baricytynib
• Abrocytynib

‍

Leki biologiczne:

• Dupilumab 
• Tralokinumab 
• Lebrikizumab

‍